Depozyt sądowy bazuje na przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, zwłaszcza na art. 692–693⁶. Umożliwia on złożenie pieniędzy, papierów wartościowych, kosztowności lub innych rzeczy do dyspozycji sądu, kiedy dłużnik pragnie spełnić zobowiązanie, lecz z różnych powodów nie może wręczyć go bezpośrednio wierzycielowi. Tego typu problem pojawia się m.in. wtedy, gdy:
- nie wiadomo, kto jest prawowitym wierzycielem (np. spadkobiercy nieujawnieni w rejestrach albo spór o tożsamość uprawnionego),
- wierzyciel odmawia przyjęcia świadczenia bez ważnego powodu,
- występuje konflikt między kilkoma potencjalnymi wierzycielami.
Istotą depozytu sądowego jest to, że po złożeniu rzeczy do sądu i dopełnieniu formalności dłużnik przestaje ponosić odpowiedzialność za zaległe zobowiązanie. Jeśli równocześnie zawiadomi wierzyciela (lub osoby mogące rościć prawo do odbioru), to od tego momentu nie naliczają się np. dalsze odsetki za zwłokę – pod warunkiem, że sąd uzna depozyt za zasadny. Innymi słowy, depozyt sądowy zapobiega sytuacjom, w których dłużnik byłby narażony na dalsze skutki niespełnionego zobowiązania, podczas gdy faktycznie stara się je uiścić, lecz nie ma ku temu realnej możliwości na drodze bezpośredniej.
Jak złożyć depozyt w sądzie
Pierwszym krokiem jest sporządzenie wniosku o przyjęcie depozytu sądowego. Taki wniosek kieruje się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca, w którym świadczenie miało zostać spełnione (np. siedziby wierzyciela). W jego treści należy wykazać:
- dane wnioskodawcy i ewentualnych uczestników postępowania,
- okoliczności uzasadniające złożenie przedmiotu do depozytu (np. brak kontaktu z wierzycielem, niejednoznaczna sytuacja własnościowa),
- rodzaj i wartość przedmiotu (pieniądze, dokumenty, inne ruchomości),
- wzmiankę o gotowości spełnienia świadczenia.
Sąd po zbadaniu okoliczności może wydać postanowienie zezwalające na depozyt. Kiedy wnioskodawca (dłużnik) złoży wymagane środki lub rzeczy do kasy sądowej bądź innego miejsca wskazanego przez sąd, uznaje się, że zobowiązanie zostało wypełnione w sposób gwarantujący bezpieczeństwo obu stronom. Aby wierzyciel mógł wypłacić lub odebrać przedmiot depozytu, musi wystąpić do sądu o wydanie tego świadczenia, a sąd sprawdza, czy rzeczywiście ma do tego prawo.
